-her zaman söylediğim gibi; tansiyon diye bir organımız yoktur. Stres veya yanlış beslenme nedeniyle kan basıncında meydana gelen yükselme ve düşmeler sizi rahatsız e. Doktorunuzun önerilerini göz ardı etmeden sarmısak, yeşil çay ve alıçı rahatlıkla kullanabilirsiniz. Veya 1-2 çay kaşığı ince kıyılmış ökse otunu 1 bardak soğuk suda 8-10 saat kadar bekletin. Bu çaydan tatlandırmadan aç karnına için. Günde 3-4 diş sarmısak tüketmenizi de tavsiye ederim.
Yüksek Tansiyon
Türkiye’de 45 yas üzerindeki her iki kisiden biri yüksek tansiyon hastasidir. Bu hastalarin
yarisi kendisinde tansiyon oldugunun farkinda degildir. Hâlbuki yüksek tansiyon, kalp
damar hastaliklarinin bir numarali risk faktörüdür. Yüksek tansiyon kendisine verilen
“sessiz katil” ismini fazlasiyla hak eden bir hastaliktir. Bazi hastalarda bas agrisi, çarpinti,
çabuk yorulma, bas dönmesi gibi sikâyetler yapsa da çogunlukla hiçbir sikayete neden
olmaz; ta ki kalp, böbrek, göz, beyin gibi iç organlarimizda geri düzelmesi mümkün
olmayan hasarlara neden olana kadar. Tansiyonu 135/85 mmHg üzerinde olanlarda kalp
krizi veya felç geçirme riski 2 misli artar. Tansiyon 155/95 üzerinde ise 4, 175/105 ve
üzerinde ise 8 misli daha fazla risk var demektir. Bu yüzden saglikli kisilerin bile her alti
ayda bir tansiyon ölçtürmelerini, yüksek degerler saptanmasi halinde hemen doktora
müracaat etmelerini tavsiye ederim.
“UNUTMAYIN!... Tansiyon yüksekligi tedavi edilebilir bir hastaliktir, iyi bir diyet ve
tedavi ile tansiyonunuzu normale indirerek sagliginizi koruyabilirsiniz.”
Hangi degerler yüksektir?
Yüksek tansiyon; degisik gün ve saatlerde yapilan ölçümlerde kan basincinin 135/85
mmHg’nin üzerinde olmasidir. Son çalismalari örnek gösteren bazi uzmanlar ideal degerin
120/80 mmHg ve alti olmasi gerektigini söylemektedir.
Önce sunu söylemeliyim; hiç kimsenin tansiyonu sabit degildir. Evde normal çikan
tansiyonunuz on dakika sonra eczahanede ölçtürdügünüz tansiyonla ayni olmamasi
normaldir. Gün içinde; sinirlenmeyle, üzüntüyle, korkuyla, ani bir haberle
heyecanlandigimizda veya fiziksel bir eforla; yürümeyle, kosmayla, seks sirasinda ayni kalp
atislarimiz gibi tansiyon da yükselir ve sonra kendiliginden düser. Geçici tansiyon
Page 1
-
yükselmeleri aslinda vücudumuzun savunma mekanizmalarindan biridir. Olagan üstü
durumlara karsi saldir veya kaç tepkisi vermek isteyen sinir sistemimiz kaslara gidecek kan
miktarini artirmak için kalp hizini ve tansiyonu yükseltir. Iste bu nedenle hiç kimseye tek
bir tansiyon ölçümü ile “yüksek tansiyon” tanisi koymuyoruz. En az bir haftalik bir takip
ve degerlendirmeden sonra tani konmak daha dogru bir yaklasimdir. Bu nedenle
arkadasiniz tansiyonunun ölçtürürken “seninkini de bir ölçelim” dediginde tesadüfen
ölçtürdügünüz tansiyonunuzun yüksek çikmasi durumunda telaslanmayin. “Unutun,
görmezden gelin” demiyorum, sadece “tansiyonunuzu takibe alin.”
Tansiyon nasil takip edilir?
RESIM:9 Tansiyon ölçme islemi sakin bir ortamda yapilmalidir.
Tansiyon takibi birkaç sekilde yapilabilir. Kendiniz evde ölçebilir ya da
güvendiginiz bir eczahanede günde iki kez 7 gün süreyle takip yaptirabilirsiniz. Üçüncü
bir yol tansiyon holter dedigimiz kola takilan ve belirli araliklarla kendisi otomatik olarak
ölçüm yapan bir cihazla 24 saatlik bir tansiyon takibi yaptirmaktir. Ben birinci yolun, yani
kendinizin yapacagi haftalik takibin daha iyi sonuç verecegini düsünüyorum. Tansiyon
takibini hep ayni saatte degil, günün degisik saatlerinde yapmaya çalisin. Sadece
sikâyetiniz oldugunda degil rastgele saatlerde ölçüm yapmaniz önemlidir. Ölçümlerin
yemekten önce veya sonra yapilmasinin bir önemi yoktur. Eger çalisiyorsaniz, aleti is
yerine götürüp is yeri ölçümleri de yapmanizda fayda vardir.
Tansiyon nasil ölçülür?
Tansiyon ölçümü yaparken doktorlarin kullandigi manometreli (kulaktan dinlemeli)
Page 2
-
cihazlari kullanmak en iyisidir. Piyasada satilan elektronik tansiyon aletlerine de
güvenebilirsiniz yeter ki ölçüm kurallarina uyun. Pille çalisan bu aletlerin üst kola ve
bilege takilan türleri vardir. Yeni alet alacaksaniz üst kola takilani tercih edin.
RESIM:10 Üst kola takilan elektronik tansiyon aleti
Ø Tansiyon aletinin kutusunda ve içinde yazan sekil ve notlari dikkatle okuyun. Cihazi
kolunuza dogru yerlestirdiginizden emin olun. Cihazin üzerinde hangi kola takilacagi
yazmiyorsa sag kolunuzdan ölçüm yapin.
Ø Elektronik tansiyon cihazlarin mansonu içinde nabzinizi hisseden kismin damarin
üzerine gelmesi çok önemlidir. Bileginizde veya pazinizda birkaç santim yukari veya asagi
takilmasi yanlis sonuç almaniza neden olabilir.
Ø Tansiyon ölçülürken konusmayin, hareket etmeyin.
Ø Bilekten ölçen aletlerde tansiyon aletinin kalbiniz hizasinda olmasi önemlidir, kolunuzu
asagida veya fazla yukarda tutmayin.
Ø Tansiyon ölçmeden önce en az on dakika oturuyor olmasiniz.
Ø Sabah yataktan kalktiginiz anda tansiyonunuz yüksek çikabilir. Bu yüzden ilk ölçümü
kahvaltidan bir saat sonra yapin.
Ø Tansiyon ölçümlerini yemek yerken veya yemekten hemen sonra yapmayin.
Bir haftalik tansiyon takibinde ölçümlerin yarisindan çogu 140/90 mmHg'nin
üzerinde ise tansiyonunuzun yüksek oldugunu söyleyebiliriz. Gerçek tansiyon sorunu olan
kisilerde takip sirasinda birkaç normal deger çikarsa da 110/70 ve altinda degerler
neredeyse hiç görülmez.
Page 3
-
Sinirsel tansiyon veya asabi tansiyon nedir?
Tansiyonun sadece sinirlenince ve gerilince yükselip diger dönemlerde normal
olmasina “sinirsel tansiyon” veya “asabi tansiyon” adini veriyoruz. Tabi ki hiç düsmeyen,
örnegin tüm ölçümlerde 140/90 mmHg üzerinde çikan bir tansiyon asabi tansiyondan
daha tehlikeli ve daha zararlidir. Buna ragmen asabi tansiyonun tamamen masum
oldugunu kalp ve damarlara hiç zarar vermedigini söylemek de mümkün degildir.
Özellikle damar sertligi olan yasli hastalardaki ani yükselmeler tehlikeli beyin
kanamalarina neden olabilir. Hangi hastaya tedavi verilip hangi hastanin takibe
alinacagina doktor karar verecektir.
RESIM:11 Tansiyonun yillar içinde gelisimi
Degisik zamanlarda yaptiginiz ölçümlerde;
-Degerlerin çogu 120/85 mmHg üzerinde çikiyorsa tansiyona yatkinliktan söz edebiliriz.
-Degerlerin çogu 130/90 mmHg üzerinde çikiyorsa yüksek tansiyon tanisi koyar diyet, spor
vb. önlemlerle tansiyonu düsürmeye çalisiriz.
-Önlemlere ragmen ölçümlerin çogunun 140/90 mmHg’nin altina düsmemesi halinde ilaç
tedavisini düsünmek gerekir.
Bazi hastalar tansiyon yüksekligini önemsemez
Tüm dünyada her üç kisiden birinde, 60 yas üzerinde her üç kisiden ikisinde
hipertansiyon vardir. Kalp krizi, felç, körlük, kalp ve böbrek yetmezligi gibi önemli
rahatsizliklara neden olmasina ragmen tansiyon yüksekligi gerektigi kadar önemsenmez.
Ben tansiyon hastalarini baslica yedi gruba ayiriyorum.
1. “Ben hiç tansiyonumu ölçtürmedim” diyenler.
Page 4
-
Büyük sehirlerde bile 40 yasina gelip de bir kez bile kolunu tansiyon aletine uzatmamis
insanlar var. Bu kisilerin çogu, “umursamaz” görünmekle birlikte aslinda “aman basima is
açmayayim” deyip doktordan uzak duran insanlardir. Deve kusu gibi baslarini kuma
gömüp damarlari tikanana kadar beklemeyi tercih ederler.
2. “Tansiyonum yüksek ama hiç sikayetim yok ki niye ilaç alayim?”diyenler.
Bu gruptakiler tansiyon yüksekliginin kendileri için normal oldugunu, eskiden beri
yüksek oldugu için veya sikâyetleri olmadigi, örnegin baslari agrimadigi için kendilerine
zarar vermeyecegini düsünürler.
3. “Tansiyon ilacini aliyorum ya daha ne yapayim?” diyenler.
Hasbelkader bir tansiyon ilacina baslamis, “kör degnegini beller” misali yillardir ayni
ilaci kullanan ama düzenli tansiyon kontrolü yapmayan kisilerdir. Bu gruptakiler genelde
istahli ve kilolu olurlar, düzenli spor yapmazlar ve aksam tika basa karinlarini
doyururken “nasil olsa sabah tansiyon ilacimi aliyorum” düsüncesi ile kendilerini
rahatlatirlar.
5. “Arkadasim tansiyon ilaci aldigi günden beri “tik yok” diyor, ben hayatta almam
arkadas” diyenler.
Bunlar kalp krizine de felç geçirmeye de razi “sanli erkekler” grubudur. Yeter ki “tik”
larina bir halel gelmesin. Buradan hepsine tekrar müjdeliyorum ki artik “seksüel
performanslarini” etkilemeyecek tansiyon ilaçlari mevcut, bu korkularini açikça söylemeleri
halinde kendilerine bu grup bir ilaç reçete edebiliriz.
6. “Tansiyon ilacina bir kez basladin mi hayat boyu alacakmissin” deyip ilaç almayanlar.
“Bir ilaci hayat boyu alma zorunlulugunun” çogu kisi için rahatsiz edici bir duygu
oldugunu kabul ediyorum. Buna karsilik tansiyon ilaçlarinin insanin yasam süresini
uzattigi ve yasam kalitesini artirdigi da açik bir gerçek. Tansiyon ilaçlari ancak 24 saat
etkili oldugundan ilacimizi düzenli almaktan baska çaremiz yoktur.
Page 5
-
7. “Aslinda bende tansiyon yok, sinirlenince çikiyor” diyenler.
Beyaz gömlek tansiyonu dedigimiz sadece heyecanla veya doktor muayenehanesinde
çikan ve daha sonra düsen tansiyonlar yüzünden pek çok insan bos yere tansiyon tedavisi
aliyor veya aksi olarak gerçekte tansiyonu olan pek çok kisi de “bende heyecanla çikiyor o
halde tansiyonum yok” deyip kendini tansiyon hastasi kabul etmiyor. Bu durumlarda en
iyisi karari konuyu bilen bir doktora birakmaktir.
“UNUTMAYIN!.. Tansiyonunuz ne kadar düsük olursa kalp krizi ve felç geçirme riskinizi
o kadar düsük olur. 120/80 mmHg tansiyon normaldir, buna karsilik uzun takiplerde
tansiyonu 110/70 mmHg olanlarin 120/80 mmHg olanlardan daha uzun yasadiklari
gösterilmistir.”
----------------------------------------------------
TABLO:4 Tedavi edilmeyen tansiyon nelere sebep olur?
1-Kalp krizi geçirme riskinizi artirir
2-Felç geçirme riskinizi artirir
3-Böbrek yetmezligi, yaslandiginizda böbrek yetmezligi riskinizartar.
4-Yaslilikta gözlerinizin iyi görmeme riski artar.
5-Aorta anevrizmasi riski artar
Benim tansiyonum neden yüksek çikiyor?
Tansiyon hastalarinin sik sordugu ancak dogru dürüst cevap alamadiklari bir sorudur.
Hastalar hakli olarak söyle bir cevap beklerler “Sizin böbreginiz rahatsiz, tansiyonunuz bu
nedenle yüksek çikiyor” veya “Böbrek üstü bezinizde iyi huylu bir tümör var, tansiyon
yüksekligi yapiyor.” Maalesef hastalarin çoguna böyle somut bir cevap veremeyiz. Her 100
tansiyon hastasindan 95’inde tansiyonun neden yükseldigini belgeleyemeyiz. Bu grup
tansiyon yüksekligine “Esansiyel tansiyon yüksekligi” adi verilir. Bir kisinin sisman olmasi,
Page 6
-
tuzu sevmesi, stresli bir hayati olmasi, ailesinde tansiyon yüksekligi olmasi gibi faktörler o
kiside Esansiyel tansiyon yüksekligi olma ihtimalini artirir.
Asagidaki kisilerde tansiyon yüksekliginin nedeni konusunda özel bir arastirma yapmak
gerekir:
1. 40 yasindan önce tansiyon yüksekligi görülenler.
2. Tansiyonu devamli olarak 170/110 mm Hg üzerinde olanlar
3. Yüzde kizarma bas agrisi ile birlikte ani tansiyon yüksekligi olanlar
Tansiyona yatkinlik dönemi (Prehipertansiyon) önemlidir
Degisik rahatsizliklara bagli olarak kisa dönemde tansiyon sorunu çikan hastalar
varsa da genellikle tansiyon hastaligi yillara yayilan bir süreç içinde çikar. (Bakiniz
resim:11) Damarlarin elastikiyetini kaybetmedigi çocukluk ve gençlik döneminde tansiyon
degerleri 120/80 mmHg ve altinda iken orta yastan itibaren damarlardaki sertlesmeye
bagli olarak tansiyonda yükselmeler baslar. Ideal tansiyon olarak 120/80 mm Hg ve altini
kabul ettigimizi daha önce belirtmistim. Degerlerin 120/80 ile 140/90 mm Hg arasinda
çikmasi halinde “tansiyona yatkinlik” dan (prehipertansiyon) bahsedebiliriz. Tansiyona
yatkinlik dönemindeki kisilerin tansiyonlari gün içinde birkaç kez yüksek degerlere çikip
tekrar normale iner. Hastalar tansiyonlarini bir yüksek bir düsük ölçerler. Yillar geçip
damar sertligi arttikça bulunan yüksek ölçümlerin sayisi artmaya baslar. Tansiyona
yatkinlik döneminde gerekli önlemleri alarak tansiyonunuzu tekrar normale
döndürebilirsiniz. Bu dönemde gereken dikkati göstermeyen kisilerde birkaç yil içinde
tansiyon hastaligi ortaya çikar.
Beyaz Gömlek Tansiyonu
Page 7
-
Tansiyonun sadece hastaneye ve doktora gidince yükselip evde hastanin kendisi
tarafindan yapilan ölçümlerde normal çikmasi haline “beyaz gömlek tansiyonu” adini
veriyoruz. Burada tansiyonun yükselmesinin nedeni doktor veya beyaz gömlek degil
hastanin “sagliginda bir sorun oldugu endisesi” içine girmesidir. Beyaz gömlek tansiyonu
olan kisiler genellikle anksiyete seviyeleri yüksek heyecanli karakterlerdir. Beyaz gömlek
tansiyonunun devamli yüksek seyreden gerçek tansiyon kadar zararli olmadigi kabul edilir.
Eger tansiyon yüksekligi doktor stresinin disinda is görüsmelerinde, telefon geldiginde veya
diger olumsuz durumlarda da görülüyorsa hastanin tansiyon takibine alinmasinda yarar
vardir.
Tansiyonu düsürmek için ne yapmamiz gerekiyor?
Daha önce belirttigim gibi tansiyonun degerinizin art arda yapilan birkaç ölçümde
hep 120/80 mm Hg ve üzerinde çikmasi dikkatli olmaniz gerektigini, 140/90 ve üzerinde
çikmasi ise tedaviye ihtiyaciniz oldugunu gösterir. Tedaviden kastim hemen ilaca
baslamak degildir. 180/120 mmHg gibi oldukça yüksek degerlere ragmen diyet, kilo verme
ve spor gibi basit önlemlerle tansiyonu normale inen pek çok hastam oldu. Çogu hastaya
diyet yapmak, spor zor gelir, onun yerine ilaç alarak tansiyonlarini düsürmeyi tercih
ederler. Sadece ilaçla tansiyonun tam olarak kontrol altina alinamayacagini ve bu
hastalarin yüksek tansiyonun kötü etkilerinden tam olarak kurtulamayacaklarini özellikle
belirtmek isterim.
Tansiyonunuz yüksekse
1. Kilo verin
Tansiyonu yüksek olan hastalarin iki noktayi unutmamasi gerekir:
Bir: Normal kilonuza inerek yüksek tansiyondan tamamen kurtulabilirsiniz.
-
Iki: Eger kilonuz fazla ise ne kadar ilaç alirsaniz alin tansiyonunuzu tam olarak kontrol
altina alamazsiniz.
Zayifladiginizda tansiyonunuz tam olarak normale dönmese bile hafif ilaçlarla kolayca
kontrole girer. Boyunuz kaç cm ise son iki rakamina göre ideal kilonuzu belirleyin ve o
kiloya inin.
“Unutmayin!.. Bir- iki kilo vermek tansiyonu düsürmek için yeterli degildir. Asiri obez
kisilerin bes on kilo zayiflamasi bile yeterli düsmeyi saglamayabilir. En iyisi ideal kiloya
düsmeyi hedeflemektir.”
2.Spor yapin
Arastirmalar, haftada en az üç gün 45 dakika spor yapan kisilerin tansiyonunda, iki ay
içinde belirgin düsme oldugunu gösteriyor. Günde 20 dakika yürüyüs yapanlar tansiyon
risklerini % 29 azaltirlar (45). Hafif orta siddette bir spor etkinligi ile büyük
tansiyonunuzu 18 mmHg, küçük tansiyonunuzu 13 mmHg kadar düsürebilirsiniz.
“Bu hafta yüzmeye baslayacagim, tenis oynayacagim..” gibi olmayacak dualara amin
demeyin. Günlük hayatinizin gerçeklerine ve ekonominize uygun bir spor seçin örnegin,
yürüyün veya kosun... Her ikisi içinde bir esofman ve spor ayakkabi disinda hiçbir seye
ihtiyaciniz yok. Sokakta, parkta, her yerde yürüyebilirsiniz.. “Bugün hava yagmurlu..”
veya “Iste çok yoruldum....” gibi basit sebeplerle kendinizi kandirmayin. Spor yapin,
terleyin ve bir dus alip rahatlayin. Böylece hem stresinizi atmis olursunuz hem de
tansiyonunuz yürüyüse baslamadan önceki degerlere göre 2-3 derece düser. Unutmayin,
hizli tempoda yapilan bir yürüyüs, ayni bir tansiyon ilaci gibi etki eder.
3.Stresten uzak durun
Bas etmesi en zor olan faktör budur. Nabzinizin yüksek attigini hissediyorsaniz, içinizde
bir heyecan hali veya kötü haber beklentisi varsa, vücudunuzun “rölanti ayari yüksek” bir
araba motoru gibi çalistigini hissediyorsaniz tansiyon yüksekliginizin esas sebebi stresiniz
Page 9
-
olabilir. Öfke, hirs, nefret, kiskançlik gibi duygulardan uzaklasmak tansiyonun düsmesini
saglar. Pek çok hastamda, stres kaynaginin ortadan kalkmasi ile mesela is degisikligi veya
es degisikligi ile tansiyonun tamamen düzeldigini görmüsümdür.
4.Günde 7-8 saat uyuyun
Iyi uyuyamayan kisilerin tansiyonu, ilaç alsalar bile tam olarak kontrole girmez.
5.Sigarayi birakin
Sigara birakmanin tansiyon düsürücü bir etkisi yoktur. Neden birakalim derseniz; sigarayi
birakan kisiler kalp damar hastaligi açisindan önemli bir risk faktöründen kendi rizalari
ile kurtulduklarindan kardiyovasküler riskleri önemli ölçüde azalir.
6.Diyetiniz gözden geçirin
1.Yiyeceklerinizdeki tuz miktarini azaltin.
Tuzlu yemek en önemli yüksek tansiyon nedenlerinden biridir.
Vücudumuzun günlük sodyum ihtiyaci en fazla 2.300 mg' dir ki bu iki çay kasigi
tuza tekabül eder. Tansiyonu yüksek olanlarin günlük tuz alimini 1.500 mg altina
indirmesi gerekir. Tuzun yüzde kirki sodyum oldugu için (1 gram tuz 400 mg sodyum
içerir) toplam 6 gram tuz yenilerek günlük sodyum ihtiyaci karsilanabilir. Ancak sunu
unutmayalim ki asagidaki tabloda gördügünüz gibi zeytin, yumurta, baklagiller, ekmek
gibi temel gida maddelerimizin içinde de sodyum vardir. Örnegin sadece iki dilim ekmek
yemekle 750 mg sodyum alirsiniz. Sebze ve meyvelerin sodyum içerigi düsük vücudumuza
çok yararli olan potasyum içerigi zengindir.
Tuz kan basincini artiran majör faktördür ve yaklasik 10 eriskinin 3’ünde
hipertansiyon sebebidir. Inme vakalarinin % 64'ünden ve koroner kalp hastaligi
vakalarinin %49'undan sorumlu olan hipertansiyon, kalp-damar hastaliklarinda en
önemli risk faktörüdür.
Page 10
-
--------------------------------------------
TABLO: 5 Besinlerin 100 gramindaki sodyum miktarlari
100 gram Sodyum (Na) mg
Siyah zeytin 3280
Yesil zeytin 1280
Tursu 1353
Bisküvi-kraker 1200
Ekmek 550
Ketçap 1050
Peynir 700
Yumurta 125
Dana eti 80
Tavuk eti 50
Levrek 70
Süt/yogurt 55
Kuru baklagil 25
-------------------------------------------------
2.Kola ve diger gazli içecekler basta olmak üzere soda, hazir kutu meyve sulari içmeyin.
4.Seker, tatlilar, beyaz un, patates, pirinç pilavi gibi kötü karbonhidratlardan uzak durun.
Kepekli pirinç, bulgur tercih edin.
6.Alkolü birakin. Günde bir iki bardak gibi düsük dozlarda damar genisletici, daha yüksek
dozlardaki alkolün ise damar büzücü ve tansiyon yükseltici etki yaptigi gösterilmistir (46).
Alkol aldiginizda ilk 4 saat tansiyonunuzda düsme olur ancak daha sonraki 10 saat
boyunca tansiyonunuz yüksek seyreder.
Page 11
-
5.Potasyum, magnezyum ve kalsiyumdan zengin yiyecekleri tercih edin. Kirmizi et, tavuk
ve hindi potasyum açisindan zengindir. Kolesterol sorununuz yoksa haftada birer ögün
yiyebilirsiniz. Kuru üzüm potasyum açisindan çok zengindir. Her gün bir avuç çekirdekli
kara üzüm yenilebilir. Potasyumun kan basincini düsürücü özelligi çok güçlüdür. Meyve
ve sebzeler zengin potasyum kaynagidir. Bir muzda yaklasik 400 mg potasyum vardir.
Keza patates, ispanak, pirinç ve turunçgillerde de potasyumdan zengin besinlerdir.
Kabuklu pirinç, bakla, barbunya, fasulye potasyum açisindan zengindir. Tuzsuz yer fistigi
hem potasyum hem kalsiyum açisindan zengindir.
-----------------------------------------------------------
TABLO:6 Potasyumdan zengin besinler
POTASYUM SODYUM
Malatya kaysisi 1380 mg 15 mg
Kepekli bugday 1160 mg 28 mg
Kuru üzüm 1050 mg 20 mg
Incir 900 mg 60 mg
Muz 400 mg 1 mg
(x) Besinlerin 100 gramindaki potasyum ve sodyum miktarlari.
-----------------------------------------------------------
6.Sebze ve meyve tüketiminizi artirin. Havuç, brokoli, karnabahar, kereviz yemeklerini
tercih edin. Ayrica portakal, mandalina ve greyfurt gibi narenciye ürünlerini bol tüketin.
7.Esmer ekmegi tercih edin.
8.Sarimsak faydalidir ama yakinlarinizi rahatsiz etmenize degecek kadar tansiyon
Page 12
-
düsürmez.
9.Pancar suyunun tansiyon düsürücü etkisi vardir. Günde bir bardak içilmesi tansiyon
ilaçlarina benzer seviyede bir düsmeye neden olur. Londra tip fakültesi tarafindan yapilan
bir çalisma günde 500 ml pancar suyunun tansiyonu 10 mmHg kadar düsürdügünü
göstermistir.
10.Domatesin bir adinin da “Pomme d’Amore” yani “ask elmasi” oldugunu biliyor
muydunuz? Hemen sevinmeyin, bir zamanlar iddia edilen afrodizyak etkisi maalesef
kanitlanamadi buna karsilik içerigindeki “Lycopene” maddesi çok kuvvetli bir
antioksidandir ve tansiyon düsürücü etkisi vardir. Iki ay süreyle günde iki domates
yiyenlerin sistolik kan basincinda 10 mmHg, diastolik kan basincinda ise 4 mmHg düsme
oluyor. Örnegin, tansiyonunuz 170/100 ise 160/96 ya düsüyor. Hormonsuz tarla domatesi
buldugunuz sürece bol bol domates yemenizde fayda var.
Tansiyon yüksekliginde ilaç kullanimi
Ben genellikle tansiyonu yeni tespit edilmis ve çok yüksek olmayan hastalarima,
tansiyonlarini ilaçsiz düsürebilmeleri için yapmalari gerekenleri söyler, kendilerine üç
aylik bir süre veririm. Çogu hemen tuzu azaltip, yürüyüs yapmaya baslar. Eslerine
“tamam artik bugünden itibaren zayifliyorum..” derler. Diyet listeleri, spor planlari derken
birinci haftanin sonunda yürüyüsleri, ikinci hafta diyeti aksatmaya baslarlar. Üçüncü
hafta “ ya bu yemeginde tuzsuz hiç tadi olmuyor” deyip tuzluga uzanirlar. Dördüncü hafta
“aci patlicani kiragi çalmaz” haftasidir ve üç ay sonra “eski hamam eski tas....” günleri
baslar... Bu noktaya gelen bir hastayi diyet ve spor konusunda yeniden motive eder ama bir
yandan da ilaçla tansiyonunu düsürmeye çalisirim. Onlara bagimlilik yapmayacak,
istedigim zaman birakabilecegim ilaçlar yazar ve söyle derim: “Dedigim kiloya inip her
gün spor yapar hale gelirseniz bu ilaçlardan kurtulabilirsiniz.” Bu iradeyi gösteren hasta
Page 13
-
sayisi çok az olsa da vardir.
Üç ay süreyle spor ve diyet yapmaniza, normal kilonuza inmenize ragmen hala
tansiyonunuz yüksekse ilaç kullanmak gerekir. Hangi ilacin size uygun olduguna
doktorunuz karar verecektir. “Sakin unutmayin; yüksek tansiyonun size verecegi zarar
ilaçlarin yan etkilerinden çok çok daha fazladir.”
Yaslilarda yüksek tansiyon
Bildiginiz gibi yaslandikça tansiyonumuzda hafif de olsa bir yükselme olur. Bunun sebebi,
zaman geçtikçe damarlarimizda olusan kireçlenme, sertlesmedir. Çogu yasli kisi bunu
yaslanmanin dogal bir sonucu olarak kabul ettigi için tansiyon ilaci kullanmak istemez. Ilaç
önerdigim bazi hastalarimin “Doktor bey bu yasta tansiyonumun 12/8 olacak hali yok
ya...” diyerek itiraz ettiklerini biliyorum. 2008 yilinda yasi 80 den büyük 3845 tansiyonlu
hastaya ait bir çalisma yayinlandi. Tansiyonu 160/90 mmHg üzerinde olan hastalarin bir
kismina ilaca benzer plasebo maddesi verilirken digerlerine tansiyon düsürücü ilaç
veriliyor ve daha çalismanin süresi bitmeden görülüyor ki ilaçla tansiyonu düsürülen
grupta beyin kanamasi ve felç riski yari yariya azaliyor.
Sonuç; “ben yasliyim, tansiyonumun yüksek olmasi normal,” demek dogru degildir, sunu
unutmayalim ki yasimiz kaç olursa olsun, tansiyonumuz ne kadar düsük olursa kalp ve
damar sorunlarimiz o kadar az olur.
British Medical Journal'de yayinlanan bir çalisma tansiyon ilaci alan hastalarin %
97 sinin birtakim yan tesirlere maruz kaldigini ve hastalarin %17 sinde bu yan tesirlerin
devamli oldugunu göstermistir (47). Buna ragmen doktor kontrolünde, dogru ilaç
kombinasyonlariyla yapilan tedavinin hayat kurtarici oldugunun bilinmesi gerekir.
Page 14
-
Kis günlerinde tansiyona daha çok dikkat etmek gerekir
Sicak yaz günleri, tansiyon düsürücü ilaç etkisi yapar. Bu yüzden bazi hastalarimda
Temmuz, Agustos aylarinda tansiyon ilaçlarinin dozunu azaltirim. 2008 yilinda
yayinlanan Washington kaynakli bir çalisma tansiyon degerlerinin kis günlerinde sicak yaz
günlerine göre % 8 daha arttigini gösterdi. Arastirmacilar bu degisikligin hava sicakligina
bagli olmadigini, kisin daha az hareket etmemize ve kilo almamiza bagli oldugunu
söylüyorlar.
Tansiyon ilaci alan hastalarin dikkatli bir tansiyon takibi yapmalari son derece
önemlidir. Ben nasilsa ilacimi aliyorum diyerek ölçümleri ihmal etmek dogru degildir.
Ilacinizi almaniza ragmen mevsimsel degisiklikler ve stres seviyenize göre
tansiyonunuzda degisiklikler olabilir. Bu yüzden tansiyon sorunu olan kisilerin hiçbir
sikâyetleri olmasa bile haftada bir kez tansiyonlarini ölçüp bir kenara not etmelerinde
büyük fayda var.
Esinizi mutlu edin, tansiyonu düssün
Telefonda “Doktor Bey esimin tansiyonu çikti ne yapalim?” sorusunu çok sik
duyarim. Evde ki herkes büyük bir panik içindedir. Hastaneye mi gidelim? Hangi ilaci
verelim? Ya felç geçirirse? Genellikle ev ahalisi panikledikçe hastanin tansiyonu daha da
yükselir. Bu gibi durumlarda size tavsiyem öncelikle sakin olmanizdir. Doktorunuzun size
verdigi dilalti ilaçlari kullanabilirsiniz ama çogu hastanin tansiyonu sadece rahatlatilarak
ve hasta olumlu yönde motive edilerek düsürülebilir.
Bu tip ani tansiyon yükselmelerinin altinda genellikle asiri yorgunluk, stres,
çözülmemis sorunlar veya öfkeler oldugunu unutmayin. Altta yatan nedeni bulup
halletmedikçe ilaç da verseniz ani tansiyon yükselmeleri sik sik tekrarlar. Psikosomatik
tip dergisinin ekim sayisinda yayinlanan bir arastirmada ani tansiyon yüksekligi olanlar
-
için en iyi ilacin “mutluluk” oldugu gösterildi. Pozitif duygular, insanlarin kimyasal ve
ruhsal olarak denge içinde kalmasini saglayip stresle bas etmesini kolaylastiriyor.
Bahsettigim çalismada 65 yas üzerindeki 2650 kisi arastirmaya alinmis ve bir soru formu
doldurularak duygu durumlari tespit edilmis. Kendini mutsuz, endiseli, stresli hisseden
kisilerden düsünmeleri ve neden böyle olduklarini sorgulamalari istenmis. Sonuçta strese
neden olan sorunu bulup halleden kisilerin tansiyonlarinin daha kolay düstügü görülmüs.
Sonuç olarak tansiyonu yükselen esinize sevgi göstermeniz onu apar topar acil servise
tasimanizdan daha yararli olacagini söyleyebiliriz.
Ani tansiyon yükselmeleri
Özellikle yasli hastalarda ve seker hastalarinda ani tansiyon yükselmeleri sik
görülür. Genç hastalar yüksek tansiyon ataklarini daha kolay atlatirlar. Ani tansiyon
yükselmelerinin sevmedigimiz yönü kanama riskini artirmasidir. Göz içinde, burunda
kanamalar, bas agrisi ve ense agrisi, kafada sersemlik hissi ve beyin kanamalarina neden
olabilir.
-------------------------------------------------------------
TABLO: 7 Ani tansiyon yüksekliginin sebepleri
1. Stres ve gerginlige bagli olarak ani tansiyon yükselmeleri ortaya çikabilir. Vefat
olaylarindan sonra veya tartismalarin arkasindan sik görülür.
2. Asiri miktarda kahve, çay, alkol tüketimi ani tansiyon yüksekligi yapabilir.
3. Bir kerede asiri miktarda yemek tansiyonda ani yükselme yapabilir.
4. Dogum kontrol haplari, grip nezle ilaçlari (dekonjestanlar), antienflamatuar ilaçlar
(agri giderici ve romatizma ilaçlari), antidepresan ilaçlar tansiyonu yükseltebilir.
Page 16
-
5. Atesli hastaliklar veya baska bir sistemik hastaligin sonucu olarak tansiyon aniden
yükselebilir.
6. Hamilelikte ani yükselmeler görülebilir
-----------------------------------------------------------
Tek bir yüksek ölçümle hemen paniklememek gerekir. Rahatlamaya çalisin ve ikinci hatta
üçüncü bir ölçüm daha yapin çogu vakada tansiyonun kendiliginden normale dogru
indigini görebilirsiniz. Bazen erken müdahaleler yüksek tansiyonun kendisinden daha çok
zarar verir. 200/100 mmHg gibi yüksek degerler görseniz bile kisa süreli yükselmeler
hemen zarar vermezler.
Page 17